La Niña: thủ phạm gây nên lũ lụt ở Úc

Từ El Niño đến La Niña

Trong một tháng qua, một số vùng ở Úc đã có lượng mưa lớn nhất trong vòng một vài năm trở lại đây.

Xét trên một số phương diện, trận lụt này không có gì bất ngờ. Các nhà khí tượng học đã dự báo thời tiết có mưa lớn từ tháng 7/2010, khi những giai đoạn đầu của hiện tượng La Nina bắt đầu xuất hiện.

La Niña và El Niño là những hiện tượng ảnh hưởng mạnh tới thời tiết ở vùng bờ biển miền đông nước Úc. Đây là những hiện tượng thiên nhiên khá phức tạp. Nhiệt độ nước trên bề mặt biển, áp suất không khí và gió đều có những tác động tới hiện tượng thời tiết này. Nói một cách đơn giản, hiện tượng thời tiết này thường ảnh hưởng trực tiếp đến những vùng biển lớn ở Nam Thái Bình Dương.

Trong điều kiện bình thường, nước lạnh từ bờ đông của Nam Thái Bình Dương (gần Chi-lê) đẩy dòng nước ấm về phía tây. Dòng nước ấm này bay hơi, bổ sung năng lượng cho quá trình hình thành mây và những cơn bão nhiệt đới bất thường.

Trong thời kỳ diễn ra hiện tượng thời tiết El Niño, dòng nước lạnh không đẩy mạnh và dòng nước ấm chảy về giữa phía nam Thái Bình Dương. Điều đó dẫn đến sự hình thành các đám mây mang theo mưa ở phía đông Úc, đồng thời cũng là một trong những nguyên nhân hiện tượng El Niño liên quan đến hạn hán.

Đợt El Niño năm 1997 – 1998 là một trong những đợt có tác động mạnh nhất được ghi nhận cho đến nay. Một loạt các đợt El Niño khác có tác động yếu hơn nhưng không chấm dứt trong vòng một thập kỷ qua gây ra tình trạng hạn hán ở nhiều vùng rộng lớn trên khắp nước Úc.

Còn La Niña hình thành khi dòng nước lạnh ở Nam Thái Bình Dương đẩy mạnh những dòng nước ấm về bờ đông nước Úc.

Tiến sĩ Andrew Watkins, người đứng đầu bộ phận Dự báo Khí hậu thuộc Cục Khí tượng Úc, phát biểu trên trương trình ABC Science Online hồi tháng 7/2010 cho biết: “Thời tiết dường như có nhiều mưa hơn mức bình thường trên hầu hết các khu vực của nước Úc, bao gồm cả vùng Tasmania. Các khu vực có lượng mưa nhiều nhất là phía bắc và vùng lục địa phía đông nước Úc”.

Bão nhiệt đới cũng có nhiều nguy cơ đổ bộ vào vùng bờ biển Úc bởi “tình trạng nước biển ấm lên có xu hướng kích thích quá trình hình thành bão nhiệt đới ở phía tây hơn và hiện tượng này khiến bão nhiệt đới thường tấn công vào nước Úc” – tiến sĩ Watkins nhận định.

La Niña mạnh lên

Agata Imielska, một nhà nghiên cứu khí hậu tại Cục Khí tượng Thủy văn Úc, cho biết có nhiều dấu hiệu cho thấy đợt La Niña gây lũ lụt kinh hoàng ở Queensland đã hình thành từ hồi cuối tháng 6/2010.

Vào tháng 9/2010, một nghiên cứu về ‘lượng mưa theo mùa’ của Cục Khí tượng đã dự báo khả năng sẽ có lượng mưa lớn hơn mức trung bình ở nhiều vùng phía bắc nước Úc, New South Wales, Nam Úc và hầu hết các khu vực thuộc Tây Úc.

Trong vòng sáu tháng tiếp theo, Cục Khí tượng tiếp tục cập nhật số liệu dự báo cho thấy La Niña không suy yếu mà đang mạnh lên.

“Trong tháng 9/2010, nhóm nghiên cứu công bố báo cáo dự báo cho giai đoạn từ tháng 10 đến tháng 12/2010 sẽ có tình trạng mưa lớn xảy ra ở hầu hết các vùng lục địa Úc. Dự báo công bố vào tháng 10/2010 cho giai đoạn từ tháng 11/2010 đến tháng 1/2011 cho thấy khoảng thời gian này có những đợt mưa lớn trái mùa ở vùng phía bắc và phía đông nước Úc, bao gồm cả các vùng rộng lớn ở Queensland”, Imielska cho biết.

“Thời gian thời tiết khô hạn có thể kéo dài khoảng một vài tuần trước khi lụt lội đe dọa”, ông Tony Weber, một cố vấn môi trường và kỹ thuật cho BMT WBM và một thành viên của Trung tâm Nghiên cứu Hợp tác Nước Điện tử, cho biết.

“Với tổng lượng mưa ở tình trạng bão hòa hoàn toàn, bất cứ trận mưa nào tiếp theo, dù không phải là những trận mưa kỷ lục, sẽ dẫn đến những đợt lụt lớn như ở vùng Toowoomba và thung lũng Lockyer”, ông Tony nhận định. “Cho đến khi lượng nước mưa thoát hết trong vài tuần nếu như không có mưa lớn, nguy cơ có những đợt lụt lớn nữa sẽ rất cao”.

Thông tin cập nhật từ Cục Khí tượng công bố hồi tuần đầu tháng 1/2011 dự báo La Niña sẽ kéo dài đến hết tháng 3/2011, nghĩa là tình trạng thời tiết mưa nhiều và nguy cơ lụt lội sẽ chưa chấm dứt tại Úc trong thời gian tới.

Các phương tiện truyền thông đã so sánh thảm họa lụt lội tại Úc giữa tháng 1/2011 với những trận lụt lịch sử xảy ra tại Brisbane năm 1974. Trận lụt này xảy ra đột ngột vào giữa đợt La Niña kéo dài từ năm 1973 đến năm 1976 – một trong những thời điểm có lượng mưa lớn nhất tại miền đông nước Úc từng được ghi lại trong tài liệu lưu trữ.

Tuy nhiên, đợt lụt lớn nhất diễn ra trước cả thời điểm thập niên 70.

“Nếu nhìn lại thời điểm trước đó, trận lụt diễn ra trong thời gian từ tháng 7 đến tháng 12/1917 lớn hơn trận lụt năm 2010. Tuy nhiên, trận lụt năm 2010 vẫn được đánh giá là trận lụt lớn thứ hai trong lịch sử”, giáo sư Neville Nicholls thuộc trường Đại học Monash tại Melbourne, Chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu Hải dương và Khí tượng học Úc, nhận định.

Hiện tượng biến đổi khí hậu

Khi nào có các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt, luôn luôn xuất hiện một vấn đề lớn là biến đổi khí hậu.

Nhà nghiên cứu Imielska cho rằng hiện tượng nhiệt độ toàn cầu gần đây gia tăng có thể tác động tới đợt thời tiết La Niña hiện nay.

“Trong năm 2010, chúng ta đã ghi lại được nhiệt độ bề mặt nước biển ấm kỷ lục và có những dự báo về thời tiết. Tuy nhiên, để hiểu được những tác động đối với hiện tượng La Niña, đặc biệt là hiện tượng La Niña đang diễn ra, vẫn cần phải nghiên cứu thêm”, bà Imielska nói.

Giáo sư Nicholls tán đồng ý kiến trên và cho rằng: “La Niña cũng liên quan tới mức nhiệt độ nước biển trên bề mặt ở vùng biển quanh nước Úc ấm lên kỷ lục. Hiện tượng này có lẽ là nguyên nhân xảy ra các trận mưa lớn. Mức độ tác động của một trong các hiện tượng này – các đợt lụt, nhiệt độ đại dương ấm lên hay tác động mạnh của hiện tượng La Niña – liên quan tới hiện tượng ấm lên toàn cầu vẫn chưa rõ ràng bởi những nghiên cứu chuyên sâu để kiểm nghiệm vấn đề này vẫn chưa được thực hiện”.

Mưa sẽ giảm

Tin tức tốt lành cho các vùng phía mạn trên của nước Úc vốn đã và đang hứng chịu lượng mưa lớn là La Niña sắp hết lượng nước tích tụ. Theo bà Imielska, hiện tượng này sẽ suy yếu dần, muộn nhất là vào thời điểm đầu tháng 4/2011. Trước đây, những hiện tượng thời tiết khắc nghiệt này thường suy yếu vào mùa thu.

Tuy nhiên, đây là những thông tin mà Cục Khí tượng Úc có thể dự báo. Đến tận tháng 6/2011, cơ quan này chưa thể cung cấp thêm thông tin dự báo cho đến mùa hè năm sau.

Câu hỏi đặt ra là hiện tượng thời tiết nào sẽ xảy ra vào mùa thu, liệu hiện tượng này có quay trở lại hiện tượng thời tiết La Niña hay là giai đoạn chuyển giao sang El Niño? Một hiện tượng khác cũng có thể xảy ra là thời tiết sẽ ở trạng thái quân bình, ổn định hơn.
Như vậy diễn tiến khí hậu ở Úc có bình thường hay không?

Bà Imielska cho biết: “Điều quan trọng cần chú ý rằng Úc là một vùng đất thường xuyên xảy ra hạn hán cũng như mưa lớn gây ra lụt lội. Đó là hiện tượng được coi là bình thường đối với nước Úc”.

Như vậy người Úc sẽ phải sống chung với cả hai hiện tượng hạn hán và lũ lụt song hành với nhau về lâu dài.

(Bayvut)